TOLTEKLER . Toltek Mitolojisi

 

MEKSİKALI TOLTEKLER

Madencilikte, teknik sanat ve ticarette çok ilerlemişlerdi. Madencilik onların döneminde yaygınlaşmıştı. Muhteşem saraylar, piramitler, taş heykeller inşa ettiler. Sırrı bugün dahi çözü­lememiş üstün tekniklerle ölülerini mumyala­dılar. Sahip oldukları gelişmiş sanat yetenekle­ri diğer Orta Amerika toplumları arasında bü­yük bir saygınlık elde etmelerine yol açmıştı. Ne var ki kendilerinden öncekiler gibi onlar da bilinmeyen bir sebeple ortadan kayboldular.

Yabancı bir topluluk olan Toltekler'in Orta Meksika medeniyetini benimseyerek 900-1200 yılları arasında Meksika'da yaşadıkları biliniyor. Başkentleri bugünkü Mexico City'ye 100 kilometre uzaklıktaki Tula şehriydi. Yakın dönemde bölgede yapılan kazı çalışmalarında saray ve piramitler, taş heykeller, üzerinde insan ve hayvan figürleri olan kabartmalar, duvar re­simleri ve iki arena bulunmuştu.

Geride bıraktıkları eserlerden açıkça anlaşıldığı üzere Toltekler sanatçı bir topluluktu. Öte yandan Orta Amerika'da madencilik Toltekler zamanında yaygınlaşmıştı. Madenleri, yaptıkları süs eşyalarında kullanıyorlardı. Tol­tekler diğer Orta Amerika toplulukları tarafın­dan büyük bir saygı ve hayranlık duyulan bir medeniyetti. Toltek kelimesinin Aztek dilinde “sanatçı” kelimesiyle eşanlamlı kullanılması bunun açık bir göstergesiydi. Ayrıca edindikle­ri gelişmeler Mayalara kadar ulaşmış, medeni­yet Toltekler'in etkisiyle önemli bir kültürel atı­lım yaşamıştı.

Ne var ki Tolteklerde kendilerinden önceki pek çok medeniyet gibi şehirlerini terk ederek ortadan kaybolmuşlardı. Bunun sebebi tam olarak öğrenilememekle birlikte kuzeyden ya­bancı bir topluluğun bölgeye gelip yerleştiği ve yeni şehir devletler oluşturduğu biliniyor.

Toltekler’in Ortaya Çıkışı

Mezoamerika'nın en iyi korunan tarihlerin­den biri Toltek tarihidir. Tarihlerinin kökeni Mexico Vadisi 'nin kuzeyindeki küçük bir adaya kadar uzanır. Tarihi kaynaklara göre Toltekler önceleri çevre halkları tarafından sevilirken sonradan pek çok düşman kazanmışlar ve yer­le bir edilmişlerdir. Bununla birlikte Toltekler 1300'lerde Culhuacan şehrinin tebaası haline gelmişlerdir. Bazıları ise bir gölün ortasındaki bir adaya yerleşmek için kaçmışlar, kurdukları kasabaya da "Toltekler'in yeri" adını vermişler­dir.

Toltekler Orta Meksika'nın büyük bölü­münde yaşamış Kolombiya öncesi yerel Ameri­kan halkıdır. Dilleri olan Nahuatl aynı zaman­ da Aztekler'in de dilidir.

Askeri güce önem veren bir kavim olan Tol­tekler Orta Amerika'daki birçok küçük devleti birleştirerek başkent Tula'dan yönetilen bir imparatorluk kurmuşlardır. Çok başarılı saray ve tapınaklar, piramitler ve taş heykeller inşa etmişlerdir. Klasik çağ sonrası Yukatan'da Tol­tek etkisi özellikle Chichen Itza şehrinde yoğun olarak görülmektedir. Yaptıkları çanak çömlek­ler Costa Rica'nın güneyine kadar yayılmıştır.

Toltek Mitolojisi

Eski Toltek uygarlığı, klasik sonrası dönemde Orta Meksika’ya, yaklaşık 900-1150 yıllarından Tollan (Tula) kentlerindeki evlerinden egemen oldu. Zengin bir dinsel yaşamları vardı ve uygarlıklarının zirvesi, Tüylü Yılan Quetzalcoatl kültünün yayılmasıyla damgalandı. Toltek toplumu savaşçı kültlerin hakimiyetindeydi ve tanrılarından iyilik kazanmanın bir yolu olarak insan kurban ederlerdi.

Toltek Uygarlığı

Toltekler, yaklaşık M.Ö. 750 ‘de Teotihuacán’ın düşmesinden sonra öne çıkan büyük bir Mezoamerikan kültürüdür. Teotihuacan düşmeden önce bile, Orta Meksika’daki Chichimec kabileleri ve güçlü Teotihuacan uygarlığının kalıntıları Tula şehrine birleşmeye başlamıştı. Orada ticaret, vassal devletler ve savaş ağları aracılığıyla Atlantik’ten Pasifik’e kadar uzanan güçlü bir medeniyet kurdular. Etkileri, eski Maya uygarlığının torunlarının Tula sanatını ve dinini taklit ettiği Yucatan Yarımadası’na kadar ulaştı. Toltekler bilgeler tarafından yönetilen savaşçı bir toplumdu. 1150’de uygarlıkları azaldı ve Tula sonunda yok edildi veya terk edildi. Mexica (Aztek) kültürü eski Tollan (Tula) medeniyetinin en yüksek noktası olarak görülmüş ve güçlü Toltek krallarının torunları olduğunu iddia etmiştir.

Tula’da Dini Yaşam

Toltek toplumu son derece militaristti, din orduya eşit veya ikincil bir rol oynuyordu. Bundan daha sonraki Aztek kültürüne benziyordu. Yine de din Toltekler için son derece önemliydi. Tolteklerin kralları ve hükümdarları genellikle Tlaloc rahipleri olarak da hizmet etti ve sivil ve dini yönetim arasındaki çizgiyi sildi. Tula’nın merkezindeki binaların çoğunun dini işlevleri vardı.

Kutsal Tula Bölgesi

Din ve tanrılar Toltekler için önemliydi. Onların güçlü kenti Tula, kutsal bölge, piramitler, tapınaklar, top sahaları ve havadar bir şehir meydanı çevresindeki diğer yapıların bir bileşimi tarafından yönetiliyor.

Piramit C: Tula’daki en büyük piramit olan C Piramidi tamamen kazılmamış ve İspanyollar gelmeden önce yoğun bir şekilde yağmalanmıştır. Doğu-batı yönelimi de dahil olmak üzere Teotihuacan’daki Ay Piramidi ile bazı özellikleri paylaşır. Bir zamanlar B Piramidi gibi kabartma panellerle kaplıydı, ancak bunların çoğu yağmalandı veya yok edildi. Geriye kalan küçük kanıtlar, Piramit C’nin Quetzalcoatl’a adanmış olabileceğini gösteriyor.

Piramit B: Büyük Piramit C’den plaza boyunca dik bir açıda yer alan Piramit B, Tula bölgesinin çok ünlü olduğu dört uzun savaşçı heykeline ev sahipliği yapıyor. Dört küçük sütun, tanrıların ve Toltek krallarının kabartma heykellerini içerir. Tapınağa oyulmuş bazı arkeologlar Quetzalcoatl’ı sabah yıldızının savaşçı tanrısı Tlahuizcalpantecuhtli olarak temsil ediyorlar. Arkeolog Robert Cobean, Piramit B’nin iktidar hanedanı için özel bir dini kutsal alan olduğuna inanıyor.

Top Sahaları: Tula’da en az üç Top sahası bulunur. Bunlardan ikisi stratejik olarak konumlandırılmıştır: Ballcourt One, ana meydanın diğer tarafındaki B Piramidine hizalanır ve daha büyük Ballcourt Two, kutsal bölgenin batı kenarını oluşturur. Mezoamerikan top oyunu, Toltek’ler ve diğer eski Mezoamerikan kültürleri için önemli sembolik ve dini anlamlara sahipti.

Kutsal Bölgedeki Diğer Dini Yapılar: Piramitlere ve top sahalarına ek olarak, Tula’da dini öneme sahip başka yapılar da vardır. Bir zamanlar kraliyet ailesinin yaşadığı yer olduğu düşünülen “Yanmış Saray” ın artık daha dini bir amaca hizmet ettiğine inanılıyor. İki büyük piramit arasında yer alan “Quetzalcoatl Sarayı” nın da bir zamanlar konut olduğu düşünülüyordu, ancak şimdi muhtemelen kraliyet ailesi için bir tür tapınak olduğuna inanılıyor. Ana meydanın ortasında küçük bir sunak yanı sıra bir tzompantli kalıntıları veya kurban kurbanlarının kafaları için kafatası rafı vardır.

Toltekler ve İnsan Kurban

Tula’daki geniş kanıtlar, Toltek’lerin insan kurban etme konusunda kendini adamış uygulayıcılar olduğunu gösteriyor. Ana plazanın batı tarafında, bir tzompantli veya kafatası rafı vardır. Ballcourt Two’dan uzak değildir (muhtemelen bir tesadüf değildir). Kurban edilen kurbanların kafaları ve kafatasları sergilemek için buraya yerleştirildi. Bilinen en eski tzompantlislerden biri ve muhtemelen Azteklerin daha sonra kendi modellerini modelleyecekleri. Yanmış Saray’ın içinde üç Chac Mool heykeli bulundu: bu uzanmış figürler insan kalbinin yerleştirildiği kaseleri barındırıyor. C Piramidinin yakınında başka bir Chac Mool parçaları bulundu ve tarihçiler, muhtemelen ana plazanın merkezindeki küçük sunağın üzerine bir Chac Mool heykelinin yerleştirildiğine inanıyorlar. Tula’da insan kurbanlarını tutmak için kullanılan birkaç cuauhxicalli veya büyük kartal damarlarının tasvirleri vardır. Tarihsel kayıt arkeolojiye katılıyor: Tollan’ın Aztek efsanelerini anlatan fetih sonrası kaynaklar, Tula’nın efsanevi kurucusu Ce Atl Topiltzín’in ayrılmaya zorlandığını çünkü Tezcatlipoca’nın takipçileri insan kurbanlarının sayısını artırmasını istedi.

Toltekler Tanrıları

Eski Toltek uygarlığının birçok tanrısı vardı, aralarında Quetzalcoatl, Tezcatlipoca ve Tlaloc vardı. Quetzalcoatl bunlardan en önemlisiydi ve Tula’da bolca temsil edildi. Toltek medeniyetinin zirvesi sırasında Quetzalcoatl kültü Mesoamerica’ya yayıldı. Hatta Tula ve Chichen Itza arasındaki benzerliklerin, Quetzalcoatl için Maya kelimesi Kukulcán’a görkemli Tapınak’ı içerdiği Maya’nın atalarının topraklarına kadar ulaştı. El Tajin ve Xochicalco gibi Tula ile çağdaş olan büyük alanlarda, Tüylü Yılan’a adanmış önemli tapınaklar var. Toltek uygarlığının efsanevi kurucusu Ce Atl Topiltzín Quetzalcoatl, daha sonra Quetzalcoatl’a kabul edilen gerçek bir kişi olabilir.

Yağmur tanrısı Tlaloc, Teotihuacan’da ibadet etti. Büyük Teotihuacan kültürünün ardılları olarak, Tolteks’in Tlaloc’u da şaşırtması şaşırtıcı değil. Tula’da Tlaloc giysisi giymiş bir savaşçı heykeli keşfedildi ve orada bir Tlaloc savaşçı kültünün varlığını gösteriyor.

Sigara Aynası Tezcatlipoca, Quetzalcoatl’a bir tür kardeş tanrı olarak kabul edildi ve Toltek kültüründen hayatta kalan bazı efsaneler her ikisini de içeriyor. Tula’da, Piramit B’nin üstündeki sütunlardan birinde Tezcatlipoca’nın sadece bir temsili var, ancak site, İspanyol ve diğer oymalar ve görüntüler gelmeden önce bile ağır bir şekilde yağmalandı.

Tula’da Xochiquetzal ve Centeotl dahil olmak üzere diğer tanrıların tasvirleri vardır, ancak ibadetleri Tlaloc, Quetzalcoatl ve Tezcatlipoca’dan açıkça daha az yaygındı.

Yeni Çağ Toltek İnançları

“Yeni Çağ” Maneviyatının bazı uygulayıcıları inançlarını ifade etmek için “Toltek” terimini benimsediler. Aralarında şef, 1997 kitabı milyonlarca kopya satan yazar Miguel Angel Ruiz’dir. Çok gevşek bir ifadeyle, bu yeni “Toltek” manevi inanç sistemi benliğe ve kişinin değişemeyeceği şeylerle olan ilişkisine odaklanır. Bu modern maneviyatın eski Toltek uygarlığından gelen din ile ilgisi yoktur ya da çok azdır ve onunla karıştırılmamalıdır.