Amazon’daki yabani pirinç bitkileri arasında yürüyen araştırmacılar. F: University of Exeter

Avrupalılar Gelmeden Önce Amerika’da Pirinç Yetiştiriliyordu

Yapılan yeni bir araştırma ile ilk kez Avrupalıların gelişinden önce Amerikalarda pirincin evcilleştirildiği belgelendi. Arkeologlar, yaklaşık 4.000 yıl önce Amazon çiftçilerinin, yabani pirinci daha verimli hale getirmek için nasıl evcilleştirileceğini öğrendini ortaya koydu.

Amazon çiftçileri, daha büyük tahıllar kullanarak daha büyük mahsullerin nasıl yetiştirileceğini keşfetmişti, ancak araştırmaya göre, Avrupa kolonizasyonunun etkileri nedeniyle yerli nüfusun yok edildiği 1492’den sonra bu tecrübe kayboldu.

Brezilya’daki Rondônia eyaletinin geniş sulak alanlarında yürütülen çalışmanın sonuçları, hastalıklara daha az duyarlı olan ve iklim değişikliğinin etkilerine karşı Asya pirinç çeşitlerine göre daha uyumlu pirinç mahsulleri geliştiren modern bitki yetiştiricilerine yardımcı olabilir.

Araştırmacılara göre, dünya nüfusunun yarısından fazlasının günlük kalori ihtiyacının %20’sinden fazlası pirince dayanıyor.

Modern küresel tüketim, sırasıyla 11.000 yıl önce Çin’deki Yangtze nehri bölgesinde ve yaklaşık 2.000 yıl önce Afrika’da evcilleştirilen Asya türleri (Oryza sativa L. ve African (O. glaberrima Steud.) tarafından domine edilmiş durumda.

Exeter Üniversitesi tarafından yapılan araştırma, tarım tarihinde Güney Amerika alçak alanlarının, büyük sulak alanlarının ve tropikal ormanların önemini vurguluyor. Bu bölgelerde ilk evcilleştirilen bitkiler arasında manyok, yer fıstığı ve kırmızı biber vardı.

Yabani pirinç, 18. yüzyılda Eski Dünya türlerinin Avrupalılar tarafından kıtaya sokulmasından çok daha önce, yerli Güney Amerikalılar için temel mevsimsel gıdalardan biriydi. 16. ve 19. yüzyıllara ait tarihsel ve etnografik kayıtlarda, yabani pirinç türlerinin bölgedeki yerli gruplar tarafından tüketildiğinden bahsediliyor. Ancak, pirincin evcilleştirilmesi bugüne kadar yeterince araştırılmamıştı.

Arkeologlar yayımlanan çalışma için, on farklı zaman aralığına tarihlenen mikroskobik bitki örneklerini analiz etti. Bu örnekler, 2014 yılında São Paulo Üniversitesi tarafından yürütülen kazılar sırasında toplanmıştı. Bu kanıtlar araştırmacılara, zaman geçtikçe Amazon bölgesinde yaşayan insanların beslenmesinde pirincin daha büyük bir rol oynadığını ve daha fazla yetiştirildiğini gösterdi.

Farklı tabakalarda bulunan kabuk, yaprak ve kök oranlarındaki değişiklikler, Amazon çiftçilerinin zamanla ürünün hasat edilmesinde daha etkili olduğunu ve yerleşimlerine daha fazla tahıl ve daha az yaprak getirdiğini gösteriyor. Yetiştirilen yabani pirinç türleri (Oryza sp. Olarak bilinir), Güney Amerikalılar tarafından yetiştirilen ilk türlere kıyasla zamanla daha da büyümüştü.

Araştırmayı yürüten Exeter Üniversitesi’nden Profesör Jose Iriarte, “Bu araştırma, Güney Amerika’da yabani pirincin ne zaman gıda için yetiştirilmeye başladığını belirleyen ilk çalışma. Zaman içinde daha büyük tohumlar yetiştiren insanlar bulduk. Mısır, palmiye meyveleri, tarçınelması ve kabak gibi yabani ve evcil bitkiler yiyor olsalar da, yabani pirinç önemli bir besin kaynağıydı ve insanlar göl kenarında veya nehir kıyılarında pirinç yetiştirmeye başlamıştı.” diyor.

Yabani pirinç, özellikle de diğer bitkilere zarar veren sel gibi doğal olaylarda hayati bir önem taşıyordu.

---

IB Times. 10 Ekim 2017.

Makale: Hilbert, L., Neves, E. G., Pugliese, F., Whitney, B. S., Shock, M., Veasey, E., … & Iriarte, J. (2017). Evidence for mid-Holocene rice domestication in the Americas. Nature Ecology & Evolution, 1.