Polinezya’ya Yerleşen İlk İnsanlar Asya’dan Geldi

 Polinezya’ya Yerleşen İlk İnsanlar Asya’dan Geldi

Tonga ve Vanuatu Pasifik Adalarının ilk yerleşimcileri, yeni genetik analizlere göre muhtemelen  yaklaşık 2.300 ve 3.100 yıl önce Tayvan’dan ve Kuzey Filipinler’den geldiler.

Vanuatu Adası’nda bulunan yaklaşık 3.000 yıllık kafatasından (resimdeki kafatası) alınan DNA’nın ortaya çıkardığına göre Polinezya’ya yerleşen ilk insanlar, Tayvan ya da Kuzey Filipinler’den geldiler. Kafatası, tüm Polinezya’yı kolonileştiren antik kültür Lapita tarafından yapılmış bir yapının içerisinde bulundu. F: ANU

Adalardaki iki arkeoloji alanında bulunan iskeletlerden alınan antik DNA, Pasifik’in en uzak yerlerinin nasıl kolonileştiğinin resminin çizilmesine yardımcı oluyor.

Avustralya Ulusal Üniversitesi’nde arkeolog ve antropolog çalışmanın eşyazarı Matthew Spriggs, “Bugün Vanuatu’da bulunan insanlar öncelikle Asya soyundan geliyorlar. Doğrudan Tayvan ve belki de Kuzey Filipinler’den geldiler.” diyor.

Yeni bulguların gösterdiğine göre, Asya’dan çıktıkları yolculuklarında, bu ilk yerleşimciler, en az 40.000 senedir antik popülasyonların yaşayageldiği Avustralya ve Papua Yeni Gine gibi daha yakın bölgeleri pas geçmiş olabilirler.

“Başka insanların bulunduğu yerleri es geçtiler ancak Vanuatu’ya vardıklarında, orada kimsecikler yoktu. Bunlar oraya yerleşen ilk insanlar oldu,” diyor Spriggs.

Fantastik Yolculuk

Pasifik’in uzak, oraya buraya dağılmış adalarına insanların yerleşmesi, insanlığın en inanılmaz yolculuklarından biri sayılıyor. Tropikal Pasifik adalarının ortasında bulunan Okyanusya’nın modern zaman sakinlerinin antik ataları, binlerce minik ada ile döşeli okyanusta, ahşaptan kanolarıyla kilometrelerce yol aldılar ve buna karşılık her birini ele geçirdiler.

Neden bu denli zorlu ve tehlikeli bir yolculuğa çıktıklarına gelirsek, Spriggs bir e-mailinde Live Science’a şöyle diyor: “64.000 dolarlık sorunun ta kendisi; ‘bunun sebebini bilmiyoruz işte,’ dürüst bir cevap olurdu. Fakat bir takım güçlü ideolojiler onları bu yolculuğa itmiş olabilir.”

Bu adalardan her birine tam olarak kimin, ne zaman yerleştiğine gelirsek, ne yazık ki bu konular hararetli tartışmanın odağı olmaya devam ediyor. Bazıları, Asya adalarındaki insanların doğrudan Tonga gibi adalara gittiğini ileri sürerken diğerleri nihai istikametlerine varmadan önce Solomon Adaları olan Papua Yeni Gine ya da Avustralya insanlarıyla karıştıklarını ileri sürüyor.

Bu soruyu cevaplamak için, Spriggs ve ekibi, Vanuatu ve Tonga’da bulunan, yaklaşık 2.300 ve 3.100 yılları arasında bir süre önce yaşamış olan, dört kadın iskeletinden alınmış DNA’yı analiz etti ve bunu Okyanusya’daki ve tabi Kuzey Asya’daki yüzlerce insanın DNA’sı ile karşılaştırdı. Tonga ve Vanuatu birbirinden yaklaşık 2.000 kilometre uzaklıkta.

Ekip, Polinezya’nın çoğunda kolonileşen nam-ı diğer Lapita kültürüne ait olan ilk Tonga insanının, araştırmacıların bildirdiği üzere, Amiler ve Atayallar gibi modern zaman Tayvan yerlileri ile, tıpkı Filipinler’in Kanakeyleri gibi, ortak bir atayı paylaştıklarını keşfetti. Vanuatu’daki iskeletlerde de benzer ataya rastlandı. Bu ilk yerleşimcilerin, bölge onlara coğrafi olarak daha yakın olmasına karşın, Papua Yeni Gine’den gelen ataları ya çok azdı ya da hiç yoktu (ayrıca Vanuatu’daki birçok insan, kökleri Papua Yeni Gine’ye dayanan bir dil konuşmakta).

Yeni analizlere göre, Pasifik Adalarının ilk sakinleri Tayvan ya da Kuzey Filipinler’den geldi. Yukarıda, bölgede bulunan farklı kültür alanlarının bir haritasını görmekteyiz.
F: Kahuroa, Wikimedia Commons/ Vaka Moana: Voyages of the Ancestors – the discovery and settlement of the Pacific, ed K.R. Howe, 2008, p57.

Genetik Karışım

Fakat, tüm modern zaman Polinezya insanı, tıpkı Papualılar gibi, Melanezyalılardan miras kalan bazı genler taşıyor. Sonrasında yapılan analizlerde görüldüğü üzere, Papualıların DNA’sı Polinezya gen havuzuna yaklaşık 1.200 ile 2.000 yıl öncesinde girdi. Bu da şu anlama geliyor; Papualılar, Lapita kültürü yerleştikten sonra geldi ve yerli nüfus ile karşılıklı evlilikler yapıldı, şeklinde yazdı araştırmacılar.

Spriggs’in şöyle diyor: ” ‘Melanezyalılar’ ve ‘Polinezyalılar’ gibi doğruluğu olmayan ifadeleri kullanmayı bırakmamız şart. Çünkü aralarındaki tek fark, Asyalı genlere karşılık, Papualı geninin oranıdır.” “Tüm Pasifik Adalılar bu iki grubun bir karışımı olduğundan, bana kalırsa onları Pasifik insanları şeklinde isimlendirmek ve aralarında hiçbir manası olmayacak ayrımlar yapmaktan kaçınmak çok daha iyi olacaktır.”

İlginç olan, modern zaman Okyanusya’sında bu öncülerden gelen genlerin çoğunlukla kadın yoluyla aktarılmış gibi görünmesidir.

“Lapita kültürü muhtemelen anayerseldi, yani insanlar çift haline geldiklerinde, kadınlar yaşadıkları grupta kalmaya devam ederken, erkekler taşınıyordu. Böylece Papualı erkekler Lapita benzeri gruplarda yaşamak için gelmiş olabilirler,” diyor. Boston’da Harvard Tıp Okulu’nda popülasyon genetikçisi olan, çalışmanın eşyazarı Pontus Skoglund. “İkinci olarak da, uzak Okyanusya’ya Papuan ata taşıyan ikincil göçlerdekilerin çoğunlukla erkek olması düşünülebilir.”

“İskeletler Vanuatu ve Tonga’da bulunmuş olsa da, bulgularda çok daha geniş çıkarımlara yer veriliyor. En azından uzak Okyanusya’nın diğer kısımlarında aynı yapıyı görmeyi sabırsızlıkla bekliyorum.” diyor Skoglund.

---

Livescience. 5 Ekim 2016.

Makale: Skoglund, P., Posth, C., Sirak, K., Spriggs, M., Valentin, F., Bedford, S., … & Fu, Q. (2016). Genomic insights into the peopling of the Southwest Pacific. Nature, 538(7626), 510-513.